Hoe kan een plek sociale cohesie bevorderen? Wat is sociale cohesieLV1 ?Hetbegrip sociale cohesie is complex en kan gezien worden vanuit verschillendeinvalshoeken (Albert, 1953; Gross & Martin, 1952; Levine & Moreland,1990; Lott & Lott, 1965). Sociale cohesie wordt omschreven als ‘lijm’ dieeen sociaal systeem bijeenhoudt (Dekker & Bolt, 2005; Maloutas &Malouta, 2004). Het sociale systeem kan uit familieleden, een organisatie, eenwoonwijk of buurt, of uit een samenleving als geheel bestaan (Dekker &Bolt, 2005). Sociale cohesie draagt bij aan de tevredenheid van mensen en aande leefbaarheid van de buurt (De Kam & Needham, 2003; Friedkin, 2004), hetvormt de samenhang in het sociale systeem.

De verschillende onderdelen van desamenleving dragen bij aan het collectieve project en het welzijn van desamenleving. Storend gedrag en conflicten tussen verschillende groepen in debuurt zijn minder aanwezig in buurten waar een hoge mate van sociale cohesiebestaat (Kearns & Forrest, 2000). Ordelijke buurten zijn schoon, heel enveilig en mensen die in ordelijke buurten wonen gaan op een respectvolle maniermet elkaar om (Kleinhans & Bolt, 2010). Sociale cohesie kan opverschillende schaalniveaus plaatsvinden. Forrest & Kearns (2001) noemen denationale en interstedelijke schaal, de stad of stadsregio en de buurt alsverschillende ruimtelijke schaalniveaus waar sociale cohesie kan voorkomen. Ookhet woonblok kan als een schaalniveau van sociale cohesie worden gezien(Tasan-Kok e.a., 2013).

Sociale cohesie is een proces dat van onderaf wordtopgebouwd, waarbij de buurt de basis vormt voor sociale cohesie op hogereschaalniveaus (Forrest & Kearns, 2001). Omdat de buurt de basis vormt voorhet bereiken van een goed functionerende samenleving, is het belangrijk datbuurtbewoners goed met elkaar kunnen omgaan.file:///C:/Users/gebruiker/Downloads/Scriptie%20Maaike%20Kerstens_Sociale%20cohesie%20door%20interventies.pdf Socialecohesie kan via verschillende wegen bevorderdtworden.

Studenten van de Universiteit Wageningen hebben onderzoek gedaan naarverschillende factoren die betrekking hebben op sociale cohesie bij tweeverschillende dorpen. Twee Overijsselse dorpen (Lierderholthuis en Wesepe) zijnintensief bestudeerd met behulp van interviews, enquêtes en dorpsgesprekken. DebevindingenLV2  van dit onderzoek reikenechter verder dan de twee onderzochte dorpen.

 De rol van de bewonersDeeerste conclusie die weLV3  al wel kunnen trekken isdat intensieve contacten en activiteiten buiten het dorp goed samengaan metsterke lokale bindingen. Mogelijk is het zelfs zo dat het verenigingsleven eenbelangrijker rol gaat spelen naarmate de dorpsbewoners voor werk, opleiding envoorzieningen meer zijn aangewezen op centra buiten het dorp. De kans dat menelkaar toevallig tegenkomt in het dorp wordt dan kleiner, waardoor de behoefteaan georganiseerde activiteiten toeneemt. Debelangrijkste conclusie die we uit de analyses van dit hoofdstuk kunnen trekkenis: lokale sociale cohesie is onderdeel van de dorpsidentiteit en een lokale’morele dorpsplicht’ wordt breed gedragen. Gevraagd naar een beschrijving vanhet dorp, noemen de bewoners eerst en vooral kenmerken van sociale cohesie:saamhorigheid, gezelligheid, gemoedelijkheid, voor elkaar klaar staan als hetnodig is. Een ruime meerderheid van de dorpsbewoners voelt daarnaast een moreleverplichting om zich in te zetten voor het dorp. Dit beeld treffen weLV4  aan onder zowel de jeugdigeals de volwassen dorpsbewoners. Dit gevoel is sterker naarmate bewoners langerin het dorp wonen, meer binding hebben met het geloof en de kerk, actief zijnin het verenigingsleven maar ook met het aanwezig zijn van kleine kinderen inhet gezin.

Maar niet iedereen vereenzelvigt zich in even sterke mate met dedorpsgemeenschap; bewoners die aangeven dat hun vrienden voornamelijk buitenhet dorp te vinden zijn, delen de ‘morele dorpsplicht’ in mindere mate. Dezebewoners zijn meer gericht op het woongenot dat de dorpsomgeving biedt enminder op de sociale kanten van het leven in het dorp.  De rol van de voorzieningenDeLV5  rol van voorzieningen inhet algemeen, de inrichting van de openbare ruimte en de aanwezigheid vanvoorzieningen (zoals winkels, scholen en parken) bepalen de mogelijkheden voor interactiestussen bewoners. Daardoor kunnen zij van invloed zijn op de sociale cohesie inde buurt (Schnabel et al. 2008). Flap en Völker (2005) lieten zien datontmoetingsgelegenheden in de vorm van scholen en crèches leiden tot een groteraantal relaties met buren. En de aanwezigheid van restaurants en recreatievevoorzieningen bevordert het ontstaan van gemeenschap.

Dat gemeenschapsgevoelkan overigens ook abstract zijn in de vorm van gelijkgestemdheid. Flap enVölker namen in hun onderzoek de volgende voorzieningen mee: winkels,restaurants, cultuur (bioscoop, kerk, buurtcentrum, theater, opera,concertgebouw, openbare bibliotheek), school/crèche, recreatie (sport,speelveld, zwembad, park). Ook het totale aantal voorzieningen bleek positiefvan invloed op de mate van gemeenschap en het aantal sociale contacten.Steenbekkers en Vermeij (2013) vonden juist géén relatie tussen de aanwezigheidvan voorzieningen en de sociale samenhang. Dat stelt volgens hen de noodzaakvan dorpsvoorzieningen als sociale infrastructuur ter discussie. Wel vonden zijdat in kleine dorpen meer contact tussen buren en buurtgenoten plaatsvindt indorpshuizen en cafés dan in grote dorpen, waar juist de winkels alsontmoetingsplek weer belangrijker zijn. Ook is in afgelegen dorpen debasisschool belangrijker voor contact tussen bewoners.

Vermeij(2015) laat echter ook zien dat lokale contacten, zoals vrienden en kennissenin het dorp, voor dorpsbewoners in de loop van de tijd minder belangrijk zijngeworden. Wel zijn lokale contacten vaak te typeren als “zwakke” relaties:mensen met wie men relatief oppervlakkig contact heeft. Voorzieningen enontmoetingsplekken in Slochteren: multifunctionele accommodatie Velemansdroomin Tjuchem, café de IJzeren Klap in Lageland, basisschool de Ruitenvelder inFroombosch, het Schildmeer bij Steendam In de rest van deze paragraaf besprekenwe vier typen voorzieningen en het mogelijke verband met sociale cohesie. Wekijken naar één commerciële voorziening (winkels) en drie maatschappelijkevoorzieningen (dorpshuizen, bibliotheken en groenvoorzieningen).  Winkels Datwinkels verdwijnen in krimpende plattelandsgemeenten, is al jaren gaande, nietalleen door demografische krimp, maar ook door schaalvergroting en de toenamevan online shopping. Wanneer ook de laatste buurtwinkel verdwijnt, vindenbewoners dat doorgaans spijtig. Uit het onderzoek van Been (2012) in dorpen inhet Eemsdeltagebied blijkt dat de winkel symbool staat voor de levendigheid inof het succes van het dorp.

De primaire functie van een supermarkt is weliswaarniet sterk, maar de secundaire functie des te meer. De supermarkt bleek alsontmoetingsplek in het dorp te fungeren, een centrale plek die vrij neutraalis, en boodschappen doen werd gezien als een  Meersociale cohesie door voorzieningen? Ook Blokland (2009) constateert dat doordater winkels zijn, mensen gebruik maken van de openbare ruimte en zo anderentegen het lijf lopen. En dat biedt mensen in elk geval de mogelijkheid totkorte contacten. Aan de andere kant zien dorpsbewoners meestal wel in dat ditsoort kleine winkels vaak geen reële overlevingskans meer hebben (Rozema 2012).

Maar er zijn andere ontwikkelingen gaande. Zo beschrijft De Gruyter (2012) dekracht van een dorpswinkel, geëxploiteerd door Support & Co (een commerciëleonderneming met een sociaal beleid) in het Achterhoekse dorp Almen. Belangrijkesleutel voor het succes is dat diverse inwoners als vrijwilliger meewerken inde winkel. Volgens Support &Co groeit de beoogde sociale cohesie binnen hetdorp mede daardoor vanzelf.

 DorpshuizenThissenen Droogleever Fortuijn (2012) concluderen uit Deens onderzoek van Svendsen enSørensen (2007) dat aan dorpshuizen in het algemeen twee functies wordentoegeschreven. Ten eerste is een dorpshuis een efficiënte manier om een aantalvoorzieningen te combineren om zo de lokale beschikbaarheid van voorzieningenmogelijk te maken of te behouden. Als tweede en meer fundamentele functie wordtde ontmoetingsfunctie genoemd. Door de ontmoeting van dorpsbewoners mogelijk temaken kan het dorpshuis ruimte geven aan gemeenschapsinitiatieven die deontwikkeling van sociaal en menselijk kapitaal in dorpen ondersteunt (Svendsen2013; Svendsen en Sørensen 2007). Omdat sociaal kapitaal een van de componentenis van sociale cohesie (via netwerken en participatie), fungeert de voorzieningdorpshuis dus via de ontmoetingsfunctie als broedplaats van sociaal kapitaal.De ontwikkeling van meer sociaal kapitaal draagt weer bij aan sociale cohesie.In een bewonersonderzoek in Ganzedijk gaf ongeveer de helft van de huishoudensspecifiek aan het buurthuis belangrijk te vinden voor het dorp, omdat men vindtdat het buurthuis goed is voor de saamhorigheid/cohesie en dat alleenstaandenop die manier wat meer contact met anderen hebben (Schepers en Buys 2009).

Eenruime meerderheid van de geïnterviewde huishoudens geeft aan tijd en energie tewillen steken in een nieuw te realiseren buurthuis. Sommige bewoners vanGanzedijk zien er ook meerwaarde in, omdat samen werken aan het buurthuis (eenvorm van sociaal kapitaal, MB en SM) goed is voor de cohesie in het dorp.  BibliothekenSvendsen(2013) nam plattelandsbibliotheken onder de loep en ontdekte dat dezebibliotheken niet alleen via bonding sociaal kapitaal op microniveau, maar ookvia institutioneel sociaal kapitaal op mesoniveau bijdragen aansociaal-economische groei.

Het blijkt dat openbare bibliotheken voor veelsoorten ontmoetingen (bijvoorbeeld als dorpsplein of als plek voor gezamenlijkeactiviteiten) worden gebruikt, waarbij de factoren betrokkenheid bij degemeenschap, participatie en vertrouwen de mate van bibliotheekbezoek alsontmoetingsplek verklaren. Verder komen er allerlei verschillende mensen in debibliotheek. Dat bezoekers niet gecategoriseerd worden naar baan, opleiding ofals bijvoorbeeld patiënt, draagt bij aan sociale inclusieLV6  (Aabø en Audundson 2012).

Volgens het visierapport ‘Bibliotheek van de toekomst’ is een van de vijfkernfuncties van bibliotheken dat ze ontmoeten faciliteren tussen alle groepenin de samenleving op een neutrale, objectieve en onpartijdige plek (Cohen 2014:29). Bibliotheken zijn ook interessant in het licht van het concept gemeenschapscentrum.Dit is een combinatie van verschillende voorzieningen in één of meerderegebouwen. De bibliotheek is daarbij vaak een belangrijke voorziening, die eencentrale functie vervult.

Samenwerking is de sleutel bij een gemeenschapscentrum.Die samenwerking (of het gezamenlijk beheer) is een meerwaarde van eengemeenschapscentrum boven een gewone multifunctionele accommodatie. Doel isversterking van de leefbaarheid door het behouden van voorzieningen en hetontwikkelen van nieuwe vormen van dienstverlening door effectieve samenwerkingen een sterkere sociale cohesie door energie en inzet van mensen(www.movisie.nl).  Groenvoorzieningen en parkenUitonderzoek blijkt dat goed onderhouden stedelijke parken bijdragen aan desociale cohesie (Peters, Elands en Buijs 2010; Ka?mierczak 2013). Dit geldt ookvoor ouderen, maar dan moeten ze wel veilig én goed onderhouden zijn (Kempermanen Timmerman 2014).

Ook is gebleken dat de aanwezigheid van goed onderhoudengroenvoorzieningen een positief effect heeft op de volksgezondheid, veiligheiden sociale cohesie (Van den Berg et al. 2011). Drie condities blijken vaninvloed te zijn op de mate van sociale cohesie in een buurt: 1) het aantalontmoetingsmogelijkheden in de buurt, 2) laagdrempeligheid van contacten tussenbewoners, en 3) motivatie van bewoners om te investeren in relaties in debuurt. De eerste twee kunnen direct worden beïnvloed door fysieke ingrepen,zoals aanleg en inrichting van groen. Ze bieden echter geen garantie voor hetontstaan en voortbestaan van sociale cohesie. In de onderzochte cases blijkener in eerste instantie meer contacten tussen buurtbewoners ontstaan, diemeestal leiden tot meer wederzijds begrip, waardering, uitwisseling en soms ooktot aanpassing van normen en waarden. Deze onderzoeken zijn allemaal gedaan ineen stedelijke context.

 Inde hiervoor besproken studies is voor vier typen voorzieningen beschreven hoedie van invloed kunnen zijn op de sociale cohesie. De fysieke ruimte speeltdaarbij een belangrijke rol, omdat de voorzieningen daar gelokaliseerd zijn. Zois de buurtwinkel naast boodschappenvoorziening en werkplek voor vrijwilligers,ook een ontmoetingsplek. Verder kan een groenvoorziening in de buurt eenprettige ontmoetingsplek opleveren.

En in gemeenschapscentra werken mensensamen aan een nieuwe vorm voor diverse dorpsvoorzieningen, wat ontmoetingen inde hand werkt. Bibliotheken fungeren veelvuldig als ontmoetingsplek endorpshuizen, waar gemeenschapsinitiatieven via interactie en participatie totstand kunnen komen, hebben ook een ontmoetingsfunctie. Vanuit het oogpunt vansociale cohesie, lijkt ontmoeten een centrale term te zijn bij deze vier typenvoorzieningen. De voorzieningen maken ontmoeten mogelijk of ontmoeten is desecundaire functie van deze voorzieningen.

Het gaat dan om ongeplande oftoevallige ontmoetingen. De openbare ruimte vormt vaak het decor van deze soortontmoetingen.  De openbare ruimte als voorziening Watis eigenlijk ‘de openbare ruimte’? De openbare ruimte kunnen we omschrijven als’gebieden’ die toegankelijk of zichtbaar zijn voor alle leden van degemeenschap (Merriam 197113, Lofland 1998).

In principe zouden alle mensentoegang moeten hebben tot een openbare ruimte. Een openbare ruimte kan overdektzijn (buurthuis, stationshal) of zich in de openlucht bevinden (plein, straat).Winkels, cafés en restaurants worden doorgaans niet tot de openbare ruimtegerekend, omdat het hier primair de bedoeling is dat men er iets consumeert.

Stadssocioloog Leon Deben benoemt openbare ruimte als de ruimte waar je kuntzitten, rondhangen en verblijven zo lang als je wilt en waarvoor je niet hoeftte betalen. Het is een ruimte die geen particulier bezit is, waarop geen enkelegroep het exclusieve recht heeft of kan claimen. Ook hij wijst op de ontmoetingendie daar logischerwijs uit voortkomen: ‘In de openbare ruimte kom je elkaartegen, of je wilt of niet.

‘ (Hoogmoed en Meijers 2009). Volgens Franke (2013)is de essentie van publieke ruimte dat er een vorm van ontmoeting enuitwisseling mogelijk is. Hij meent dat publieke ruimte ontstaat ‘als bewonersen gebruikers zich kunnen identificeren met een plek en als zij zich voor dieplek verantwoordelijk kunnen voelen.

‘ Sentel (2014) vindt dat de inrichting vande openbare ruimte van cruciaal belang is als “bindmiddel” voor allerleiplekken in een stad. Ze vergroot zo de belevingswaarde voor enaantrekkingskracht op verschillende doelgroepenLV7 . LV1Allemaalgeen eigen tekst hieronder, dus niet gelezen/ beoordeeld. Maak het eigen LV2Laatde bevindinge/ conclusies van het rapport zien als dit relevant is voor jullieverhaal. LV3Zijnjullie dat of zijn dat de studenten? LV4Ditzijn weer de studenten die dat onderzoek hebben gedaan? LV5Ookdit hele stuk is in zijn geheel overgenomen en ga ik dus niet lezen/beoordelen. Dat vind ik nu zonde van mijn tijd.  Wel top dat jullie zo veel info hebben gevonden.

Er isalleen nog wat werk aan de winkel om het in te passen in jullie verslag en ereen lopend verhaal van te maken.  LV6Legdat begrip uit LV7Goedeinfo gevonden, nu nog verwerken